Nazar Boncuğu'nun Tarihsel Kökleri

Kıskanma ve imrenme duygusu ile doğrultulan bakışların lanet getirebileceğine olan inanışla doğan nazar boncuğunun tarihsel kökleri 5 asır öncesine dayanıyor.

M.Ö. 3300’lü yıllarda Mezopotamya’nın en eski şehirlerinden olan, bugünkü Suriye sınırları içinde yer alan Tell Brak’ta yapılan kazılarda nazar boncuğunun izlerine rastlanıyor. O zamanki nazar boncuğu kaymaktaşından oyma geometrik bir figürden ibarettir. Bugün bildiğimiz mavi boncuklar ise M.Ö. 1500’lü yıllarda Akdeniz bölgesinde ortaya çıkıyor.

Cam üretiminin gelişmesi ve Mısır’daki yüksek oksitli sırlı kilden doğan mavi nazar boncukları, Ege Adaları ve Anadolu’ya yayılıyor. Eski Türk kabilelerinin Gök Tansısı Tengrin’nin rengine yakınlığından dolayı mavi renge hayranlık duymaları, kobalt ve bakırın fırınlanınca aldığı mavi rengi benimsemelerinin en önemli nedeni olarak görülüyor.

Bölgede giderek yayılarak Fenikeliler, Asurlular, Yunanlar, Romalılar ve Osmanlılar tarafından kullanılan nazar boncuğu, yoğun ticaret sayesinde dünyanın farklı köşelerine yayılıyor. Öyle ki İrlanda masallarında dahi nazar boncuğu sembolüne rastlanıyor.

Kem göze karşı koruyucu görevi gördüğüne inanılan nazar boncuğu, kıskançlıklar yüzünden kişilerin talihlerinin tersine dönmesine karşı bir koruyucu görevi görüyor. Uzun süre varlığını korumasının yanında, binlerce yıldır kullanım değerinde fazla bir değişiklik olmadığı görülen enden sembollerden biri nazar boncuğu. Eski Mısırlıların yolculuklarını başarı ile tamamlaması için gemilerin üzerine çizdikleri nazarlık resmi ile bugün uçaklarda kullanılan işaret arasında pek bir fark yok.

Medeniyetin ilk döneminden beri varlığını koruyan, insanlığın en derin ve kalıcı inançlarını yansıtan nazar boncuğu, mistik kötü güçlere, kem gözlere karşı en yaygın koruyucu işlevi görüyor.

Nazar boncuğu üretimi ise usta-çırak ilişkisi korunarak ve nesilden nesile aktarılarak süregeliyor. Ocak adı verilen fırınlarda imal edilen nazar boncuklarının üretiminde mavi, beyaz, sarı, yeşil, mor, kahverengi ve kırmızı renkleri kullanılıyor. Boncukların yapımı sırasında Sındırgı demiri, merdan, asabe, ray demiri, çelik çubuk, merteke ve kalıp adı verilen malzemeler kullanılıyor. Ülkemizde nazar boncuğu üretimi, çok uzun yıllardır, İzmir’in Menderes ilçesine bağlı Görece mahallesi ile Kemalpaşa ilçesine bağlı Nazarköy’de yapılıyor.

Mekanın ve zamanın ötesine geçerek bir inancım evrensel sembolü olan nazar boncuğu, son olarak Emoji klavyesindeki yerini de alarak çağa ayak uydurmayı başarıyor.