TÜRK KAHVESİ VE RESİM

Din, dil, bilim, düşünce, sanat, tarih gibi alanlarda Doğu dünyasını inceleyen Batı kaynaklı kurumsal faaliyete Oryantalizm deniyor. Bu faaliyet çerçevesinde çalışan, Doğu toplumlarının dilleri, kültürleri, tarihleri ve coğrafyaları hakkında bilgi sahibi akademisyenler, ressamlar, fotoğraf sanatçıları ise oryantalist olarak isimlendiriliyor.

Bir sanat hareketi olarak Oryantalist resim, 19. yüzyıl akademik sanatının birçok dalından biri olarak kabul ediliyor. Batı resim sanatında ortaya çıkan akımlar arasında Türk kahvesini en çok ilgilendiren de şüphesiz Oryantalizm akımı. Batı ile Osmanlı arasındaki diplomatik ve kültürel ilişkilerin 18. yüzyılla birlikte gelişmesi ile batıda Osmanlı ve doğu motiflerini kullanma merakı da artıyor. Batılı ressamlar tarafından Türk kahvesi, Türklerin günlük hayatlarında önemli bir yer tutan içecek ve sosyolojik bir simge olarak resmediliyor. Resimlerinde Türk kahvesini konu eden ressamlar arasında Vanmour, Gerome, Guillemet gibi ressamlar yer alıyor.

1699’da Fransız elçisi Ferriol’un maiyetinde İstanbul’a gelen Venmour tablolarındaki Türk kahvelerini inceleyen Turkish Coffee in Vanmour Paintings kitabında şöyle deniyor: “Hem harem hem de sıradan günlük yaşam sahnelerinde Türk kahvesinin aynı törensellikte sunulması, Vanmour'un tablolarında Osmanlı kültürünün bir yansımasıdır. Ayrıca, Osmanlı toplumunun sosyolojik yapısında Türk kahvesinin toplumsal bir simge olduğunu, Türk gelenek ve göreneklerinde misafirperverlik kavramının da önemli bir yansımasıdır.”

Sanat tarihçileri Oryantalist sanatçılar için iki belirleyici perspektif sunuyor; gözlemlediklerini dikkatlice boyayan gerçekçi sanatçılar ve stüdyodan hiç ayrılmadan Doğu sahnelerini hayal edenler. 18. yüzyıldan itibaren Avrupa’dan Osmanlı topraklarına gelen çok sayıda ressam ve seyyah ilk kategoride yer alıyor. Bizzat İstanbul’da bulunan sanatçılar manzara, ev yaşamları, kahvehaneler, cami avluları, çeşme başları, çarşılar gibi kamusal mekanları kent yaşamını izlemek ve gözlemlemek için kullanıyor. Sokak kahve satıcıları, kahvehaneler ve hatta evlerde kahve ikramı ritüelleri kompozisyonlara taşınıyor.

En belirgin kahve aksesuarları olarak nargile çubuk, kahve fincanları, tepsiler, zarflar, kahve ocağı, mangal ve ibrik göze çarpıyor.

Türk kahvesinin öne çıktığı eserler ise şöyle;

Kahve İçen Kadınlar, Jean-Baptiste Vanmour (18. yüzyılın ilk yarısı)

Rum Kadınlar, Daniel Valentine Riviere (1840)

Osmanlı Donanmasının Denizcileri, Jean-Baptiste Vanmour (18. yüzyılın ilk yarısı)

Kapalı Çarşı, Amadeo Preziosi (19. yüzyılın ikinci yarısı)

Tophane’de Bir Kahvehane, Megerdich Jivanian (19. yüzyılın sonu)